Artikel
Archeologisch speurwerk met neutronvangstspectroscopie
Gepubliceerd: 1 May 2020 13:00
Er zijn diverse methoden beschikbaar om de samenstelling van archeologische objecten te onderzoeken. Sinds het jaar 2000 is er een nieuwe methode, die berust op de waarneming van pieken in de vangst van neutronen door kernen als functie van de neutronenergie. Historisch zijn deze pieken bekend als resonanties. Ze zijn element-, of liever gezegd, isotoopspecifiek. Deze methode, genaamd neutron resonance capture analysis (NRCA), heeft kenmerken die interessant zijn voor beheerders van museale collecties. Resultaten van NRCA uitgevoerd in samenwerking met het EC Joint Research Centre in Geel (België) en toegepast op archeologische objecten van musea worden in dit artikel besproken.
Auteur: Hans Postma.
In een discussie met Ruurd Halbertsma, hoofdconservator van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden, over methoden om samenstellingen van objecten te bepalen, vermeldde hij dat voor de analyse van een bijzondere Romeinse metalen schaal het noodzakelijk was om daar monsters uit te boren. Dat ging om neutronactiveringsanalyse (NAA) en met het destructieve karakter van deze analyse was hij niet gelukkig. In die discussie kwamen andere methoden ter sprake om te bepalen uit welke elementen objecten zijn gemaakt, methoden zoals röntgenfluorescentiespectroscopie (XRF) en atomaire spectroscopie. Met XRF wordt de samenstelling van een dunne laag van een oppervlak bepaald. Dat betekent dat vaak een laagje corrosie (patina) verwijderd moet worden. Dus in feite leidt dit ook tot beschadiging. Bovendien kan de samenstelling aan de buitenkant van een object wat anders zijn dan de bulksamenstelling. Voor atomaire methoden die de elementen van een object bepalen, moeten monsters uit het object genomen worden. Ook hier leidt dit tot beschadiging van objecten.
Lees het volledige artikel in het meinummer van het NTvN.
Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde is hét Nederlandstalige vakblad voor natuurkundigen, vol nieuws uit de natuurkunde. Een greep uit de onderwerpen: onderzoek aan de frontlinie, natuurkunde en kunst, onderwijs, bijzondere loopbanen, interviews met prominente wetenschappers en een kijkje in de keuken bij bedrijven. Jaarlijks verschijnt vlak voor de zomer een extra dik themanummer. Leden van de NNV ontvangen het tijdschrift maandelijks.
Speciale editie Beestachtige fysica
Beestachtige fysica is de naam van onze speciale editie van 2023. De mens, biologisch gezien ook een dier, heeft enkele bijzondere eigenschappen. Een opponeerbare duim, die het gebruik van gereedschappen makkelijker maakt, rechtop lopen en de ontwikkeling van spraak. Het stelt ons in staat elk werelddeel te bevolken. Toch hebben (andere) dieren eigenschappen waar wij alleen van kunnen dromen. Wat denk je van dieren die kunnen vliegen of het aardmagnetisch veld kunnen detecteren? We zetten dieren in voor ons eigen bestwil en putten inspiratie uit de natuur voor de ontwikkeling van nieuwe materialen, maar laat je in dit nummer vooral ook verwonderen over de veelzijdige fysica die het dierenleven rijk is.
Het themanummer Beestachtige fysica is los te bestellen door een mailtje te sturen aan het NNV-bureau (bureau@nnv.nl), vergeet niet om een verzendadres te vermelden. Het nummer kost 10 euro, inclusief btw en verzendkosten (voor verzenden naar het buitenland rekenen we extra kosten).