Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde

Kunstenaar Roland Schimmel wint met zijn werk Zwarte Zon uit 2010 de eerste Akademieprijs voor Astronomie en Kunst. De prijs, een bedrag van 5000 euro, is ingesteld door de KNAW en de Akademie van Kunsten en bestemd voor een kunstenaar die zich bij het maken van een werk duidelijk heeft laten inspireren door de astronomie. Ewine van Dishoeck (Universiteit Leiden) heeft de prijs bedacht en financiert hem met het geld uit haar eigen Prijs Akademiehoogleraren.

Roland Schimmel (1954), kunstenaar en docent aan de Academie Minerva in Groningen, heeft in de afgelopen jaren een oeuvre opgebouwd dat bestaat uit schilderijen, monumentale muurschilderingen, installaties en video’s. Als kunstenaar doet hij natuurkundig en neurologisch onderzoek naar de oorsprong van beweging en de waarneming van licht. Schimmels kunst is altijd een fysieke belevenis: hij schildert bijvoorbeeld de nabeelden die je krijgt als je in de zon kijkt: kleurvlekken en halo’s die nagloeien op het netvlies. Het gaat hem daarbij om de ervaring van een enerverend gevoel van machteloosheid. Zwarte zonnen, zwarte gaten en eclipsen zijn een terugkerend element in Schimmels werk. In zijn recente muurschilderingen The Innocent Body (2014, Van Abbe Museum) en The Innocent Mind (2013, Dordtyard) manipuleert hij de perceptie van de kijkers, en speelt het zonlicht zelf een centrale rol.

Het schilderij Zwarte Zon / Black Sun roept associaties op met zwarte gaten, halo’s en zonsverduisteringen. Een natuurlijke zoneclips kun je beter niet met het blote oog bekijken, maar bij dit schilderij is het juist de bedoeling dat je je laat verblinden door de zwarte cirkel tegen de lichte achtergrond. Dat leidt namelijk tot een reflex waarbij ons oog/brein cirkels in de tegengestelde kleur op het schilderij projecteren. Als nabeeld zijn in dit geval heldere lichte stippen te zien, die zich vermengen met de geschilderde compositie. Dat levert een oncontroleerbaar schouwspel op van opdoemende en verdwijnende universele vormen. De kracht van Zwarte Zon zit hem vooral in het samenvallen van de artistieke illusie met de visuele perceptie, en de verhelderende verwarring die dit met zich meebrengt.

Roland Schimmel ontvangt de prijs op 11 september 2015 om 16.00 uur in de Oude Sterrewacht Leiden. Daar is van 11 september tot 2 oktober 2015 een expositie gewijd aan zijn werk en dat van andere voor de Akademieprijs genomineerde kunstenaars.