Artikel
Wél stoffig, niet saai
Gepubliceerd: 1 October 2019 10:17
Het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) houdt zich bezig met de studie van alles wat te maken heeft met de oceanen en zeeën op aarde, en zelfs daarbuiten. Dat NIOZ’ers ook in verschillende woestijnen op aarde hun onderzoek doen klinkt daarom niet direct logisch maar er blijken verschillende relaties te zijn tussen de woestijn en de zee. Sterker nog, de invloed van woestijnstof op het klimaat op aarde is zeer groot en gebeurt op vele manieren!
Auteur: Jan-Berend Stuut
Elk jaar wordt er in de woestijnen op aarde veel – ongeveer 2 miljard ton (2 · 109 kg) – woestijnstof de lucht in geslingerd. Daarvan komt ongeveer 75% ook weer op land neer en de rest valt in zee. Dit stof heeft een veelvoud van effecten op het klimaat op aarde. Boven in de atmosfeer weerkaatst het binnenkomend zonlicht en dat heeft een afkoelende werking op de atmosfeer. Tegelijkertijd kan ronddwarrelend stof in de lagere delen van de atmosfeer juist warmte opnemen die aan het aardoppervlakte reflecteerde en terug de ruimte in zou verdwijnen als dit stof er niet was geweest. Dit heeft uiteraard een opwarmend effect. Wat het nettoresultaat is van afkoeling bovenin en opwarming onder in de atmosfeer weten we nog niet. Wat we wél weten is dat de thermische effecten van stof nauw samenhangen met de korrelgrootte, korrelvorm en samenstelling (kleur, dichtheid, mineralogie) van het materiaal. Als het woestijnstof neerkomt op sneeuw of ijs, kleurt dit witte oppervlak donker, waardoor het meer warmte opneemt. Iedereen die op een zonnige dag heeft geskied kan zich daar iets bij voorstellen; een wit oppervlak weerkaatst veel meer licht/energie dan een donker! Ook zitten er voedingsstoffen en metalen aan/in het woestijnstof en daar kunnen planten op land en in zee van profiteren. Bij fotosynthese van deze planten wordt CO2 uit de atmosfeer opgenomen en zo zou woestijnstof dus een kunstmestwerking kunnen hebben waardoor een broeikasgas uit de lucht verwijderd zou kunnen worden.
Lees het volledoge artikel in het oktobernummer van het NTvN.
Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde is hét Nederlandstalige vakblad voor natuurkundigen, vol nieuws uit de natuurkunde. Een greep uit de onderwerpen: onderzoek aan de frontlinie, natuurkunde en kunst, onderwijs, bijzondere loopbanen, interviews met prominente wetenschappers en een kijkje in de keuken bij bedrijven. Jaarlijks verschijnt vlak voor de zomer een extra dik themanummer. Leden van de NNV ontvangen het tijdschrift maandelijks.
Speciale editie Beestachtige fysica
Beestachtige fysica is de naam van onze speciale editie van 2023. De mens, biologisch gezien ook een dier, heeft enkele bijzondere eigenschappen. Een opponeerbare duim, die het gebruik van gereedschappen makkelijker maakt, rechtop lopen en de ontwikkeling van spraak. Het stelt ons in staat elk werelddeel te bevolken. Toch hebben (andere) dieren eigenschappen waar wij alleen van kunnen dromen. Wat denk je van dieren die kunnen vliegen of het aardmagnetisch veld kunnen detecteren? We zetten dieren in voor ons eigen bestwil en putten inspiratie uit de natuur voor de ontwikkeling van nieuwe materialen, maar laat je in dit nummer vooral ook verwonderen over de veelzijdige fysica die het dierenleven rijk is.
Het themanummer Beestachtige fysica is los te bestellen door een mailtje te sturen aan het NNV-bureau (bureau@nnv.nl), vergeet niet om een verzendadres te vermelden. Het nummer kost 10 euro, inclusief btw en verzendkosten (voor verzenden naar het buitenland rekenen we extra kosten).